Pierwsza linia kolejowa z 1848r.
Pierwszy pociąg z Poznania (do Stargardu) odjechał z dworca przy ulicy Gajowej 10 sierpnia 1848 roku. Dworzec został oczywiście zbudowany poza granicami twierdzy poligonalnej. Zgodnie z przepisami (jako, że dworzec znajdował się w rejonie fortecznym) budynki dworcowe miały konstrukcję szachulcową (można je było łatwo zburzyć w przypadku zaistnienia stanu oblężenia twierdzy). W 1865 roku otwarto linię konnych omnibusów, która łączyła dworzec z Chwaliszewem (przez Bramę Berlińską). Pociągi odjeżdżały do Stargardu dwa razy dziennie (podróż trwała około sześciu godzin), skąd można było dotrzeć do Berlina.
Niestety, mimo że linia ożywiła znacznie np. kontakty handlowe, to była też przyczyną przywleczenia do Poznania epidemii cholery ze Szczecina.
W roku 1879 otwarto budynek nowego dworca kolejowego, który zamaskowany dość szkaradnym pancerzykiem przetrwał częściowo do dziś (podobno po EURO 2012 stara bryła dworca ma być odsłonięta i odrestaurowana). Niestety do dzisiaj (2020) tak sie nie stało i widoki są raczej marne. W byłym budynku stacji utworzono salę restauracyjną. Jeden z budynków pierwszego dworca przetrwał do 1937 roku. Dzisiaj nie ma po nich śladu (aczkolwiek ich istnienie wywarło wpływ na układ architektoniczny okolicy).
Poniżej fragment mapy, na której widać jeszcze, obok nowej, także starą linię kolejow± oraz dwa dworce. Widać także odgałęzienie linii w stronę bramy kolejowej twierdzy (obecnie przebieg linii odtwarza ulica Składowa).
Kilka starych zdjęć i sztychów ze starym dworcem w roli głównej.
Pomiędzy dwoma budynkami dworca, tam, gdzie kiedyś biegły tory i perony, biegnie obecnie ulica Zwierzyniecka. Budynek po lewej stronie przekształcono w lokal restauracyjny. Budynek po prawej stronie został fabryką cygar a następnie służył jako magazyn mundurów Poznańskiej Kolei Elektrycznej.
Próbując odtworzyć przebieg starej linii we współczesnym krajobrazie musimy rozpocząć podróż od ulicy Zwierzynieckiej, gdzie mieściła się stacja kolejowa. Następnie linia prowadziła wzdłuż ulicy Jackowskiego (słupek własności kolejowej przy krzyżówce z Wawrzyniaka) i na wysokości ulicy Gorczyczewskiego odchodziła nieco na północ. Przecinała ulicę Długosza, a potem Przybyszewskiego mniej więcej na wysokości szpitala. Następnie przecinała Grodziską, Szamotulską i Nowy Świat. Następne kilkaset metrów przebieg starej linii odtwarza ulica Nowina (domek strażnika kolejowego obok cmentarza). Na wysokości ulicy Pięknej linia odchodziła na północ od ulicy Nowina, przecinając ulice Radosną, Dobrą i Polską. Za ulica Polską linia szła kilkaset metrów tuż na południe od ulicy Dąbrowskiego (profesor Zakrzewski pisze w swojej książce "Przechadzki po Poznaniu lat międzywojennych" - "W pobliżu Dąbrowskiego, za ulicą Polską można dziś jeszcze dostrzec nieznaczne wgłębienia terenu, Ślady dawnej linii kolejowej, wiodącej ze starego dworca przy Zwierzynieckiej w kierunku na Rokietnicę i Krzyż". Następnie linia kolejowa przecinała ulicę Dąbrowskiego i w okolicach ulicy Bużańskiej (kolejny domek strażnika kolejowego i słupek własności kolejowej) znajduje się punkt, w którym nowa linia dołączała do starej (na mapie widać w tym miejscu nietypowy "uskok" linii.
Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka reliktów starej linii kolejowej, o których pisze już powyżej. Poniżej ich zdjęcia.
Słupek własności kolejowej przy krzyżówce Jackowskiego i Wawrzyniaka
Domek strażnika kolejowego (dróżnika) przy cmentarzu na Nowinie. Widoczna rozbudowa obiektu (inny rodzaj cegły).
Ulica Dąbrowskiego tuż za Polską
Domek strażnika kolejowego i słupek własności kolejowej przy Bużańskiej
Kolejne obiekty pełnią swoją pierwotną funkcje do dziś (a przynajmniej znajdują się w pobliżu linii kolejowej).
Zabudowania dworca Poznań Wola
Domek dróżnika przy ulicy Polanowskiej
Domek dróżnika w Pamiątkowie
Ostatnio znalazłem przy ulicy Kolejowej płot, którego słupki stanowią stare szyny kolejowe. Ich datowanie może (ale nie musi) wskazywać, iż pochodzą z rozebranej pierwszej linii kolejowej.
Producenci to firmy KRUPP i HOESCH.
Obecnie (2020) stary płot został rozebrany i powstał nowy. Pozostały zdjęcia.