Poznań, Fort Winiary

Fort Winiary

Fort Winiary został zbudowany w latach 1828-1842 na wzgórzu Winiarskim. W celu budowy fortu przeniesiono bardziej na północ wieś Winiary oraz zlikwidowano folwark Bonin. Warto też wspomnieć, że wzgórza Winiarskie obfitują w wodę i że pierwszy wodociąg, ufundowany przez hrabiego Raczyńskiego, prowadził wodę właśnie z tych wzgórz.
Fort Winiary był największym wówczas fortem w Europie. Był zbudowany w oparciu o konwencjonalny narys - czoło, barki oraz szyję ze śródszańcem. Wał główny składał się z czterech kurtyn, przedzielonych nadszańcami (bastionami), które mogły się samodzielnie bronić. Szeroka fosa (20m) z murowaną przeciwskarpą kryła wejścia do tuneli kontrmineryjskich. Fort Winiary posiadał dwa raweliny oraz dwa półraweliny. Półraweliny osłaniały jednostronne kaponiery barkowe. Raweliny z kolei służyły do ochrony czołowych kaponier fosy głównej. W przypadku rawelinów dodatkową osłonę zapewniały dwukondygnacyjne redity, zbudowane na dziedzińcu i oddzielone od reszty dzieła dodatkową fosą. Na odcinku szyjowym podstawowymi dziełami były cztery reduty, założone na planie czworoboków podobnych do rombów. Wał czołowy stanowiły cztery nieskazamatowane kurtyny z ceglaną skarpą. Pośrodku szyji zbudowano śródszaniec (Kernwerk) oddzielony fosą. Ufortyfikowane budowle (koszary, kaponierę i budynki magazynowe) otaczały pięcioboczny dziedziniec.
Fort Winiary górował w XIX wieku oraz na początku wieku XX nad Poznaniem i stanowił symbol potęgi militarnej Prus. Służył też jako więzienie dla polskich patriotów. W walkach wziął udział tylko w roku 1945. Rosjanie, zasięgnąwszy opinii poznaniaków znających obiekt, przypuścili główny szturm na najsłabszą część dzieła, czyli Kernwerk. Fort został zdobyty, a po wojnie, w ramach planowej akcji, został w znaczącej części rozebrany. Obecnie można podziwiać jego nędzne resztki spacerując po parku Cytadela.

Fort Winiary wedle sztychu Minutolego (ze zbiorów WBC)